Niniejszy raport, przygotowany przez facylitatorki spotkania: Katarzynę Tadeusiak-Jeznach i Karolinę Kołbyk, przedstawia przebieg warsztatu konsultacyjnego z mieszkańcami Warszawy, który odbył się 11 marca 2014 r. Warsztat przeprowadzono w ramach konsultacji społecznych „Porady dla Rady”. Podczas tych spotkań ich uczestnicy wypracowują koncepcję powoływania i działania Rady Społecznej Seniorów w Warszawie. Był to drugi z trzech warsztatów otwartych dla wszystkich mieszkańców miasta, które organizuje Biuro Pomocy i Projektów Społecznych Urzędu m.st. Warszawy z partnerem społecznym – Fundacją Zaczyn. Miejscem spotkania był Dzielnicowy Dom Kultury „Działdowska” mieszczący się przy ul. Działdowskiej 6. Spotkanie trwało trzy godziny.
Oczekiwania i motywy uczestnictwa w spotkaniu przedstawione przez 14 uczestników to: 1. świadoma chęć osobistego udziału w konsultacjach („Bo uważam sprawę za ważną”, „Chciałabym się dowiedzieć, na czym polega pomysł tej rady”, „Chcę mieć głos decydujący”, „Chcę aktywnie kreować oddolnie politykę dla osób 50+ i w efekcie seniorską”); 2. zdobycie informacji o „Programie Warszawa Przyjazna Seniorom” – zgodnie z deklaracjami „Interesuje mnie, jak ma działać Rada Seniorów w Warszawie”. Kilka osób poinformowało organizatorów, że nie zna tego dokumentu strategicznego.
Uczestniczki i uczestnicy wyrażali chęć współpracy w tworzeniu koncepcji rady dla dobra seniorów – „Będę mogła wesprzeć w dobrych pomysłach, aby żyło się nam lepiej”.
Niektórzy uczestnicy spotkania byli nastawienia sceptycznie do pomysłu tworzenia nowego ciała społecznego i do procesu konsultacji: „To sprawa prawna, a czasem dokumenty są nie do życia”, „ …zaciekawiło mnie, co nas czeka, co władza nam wymyśliła, mam wiele wątpliwości dotyczących tej rady”. Inna osoba chciała „…uzyskać odpowiedzi na pytania o usytuowanie rady seniorów w machinie administracyjnej”. Jeszcze inne pytania dotyczyły składu rady seniorów i funduszy przeznaczonych na jej funkcjonowanie.
Niektórzy uczestnicy chcieli po prostu „…wysłuchać dyskusji, jakim tokiem się potoczy, aby seniorom żyło się coraz lepiej”, „Ciekawa jestem opinii innych osób zbliżonych wiekiem na ten temat”.
Przebieg spotkania
W pierwszej części spotkania Robert Kadej, naczelnik wydziału Biura Pomocy i Projektów Społecznych Urzędu m.st. Warszawy, przedstawił prezentację, w której wskazał na ramy prawne umożliwiające tworzenie Rady Społecznej Seniorów (dwa dokumenty: uchwała Rady m.st. Warszawy w sprawie przyjęcia „Programu Warszawa Przyjazna Seniorom na lata 2013-2020” nr LXXII/1870/2013 z 5 grudnia 2013 r. oraz ustawa z 11 października 2013 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym).
Prezentacja otworzyła spontaniczną dyskusję na temat umocowań prawnych rady – zdaniem uczestników – niedookreślonych i słabych. Ten temat kilka razy wracał w dyskusji. Jednym z rozwiązań problemu, przedstawionym przez uczestników, była propozycja zmiany ustawy o samorządzie gminnym tak, by kwestia nazwy i zasad tworzenia rad w dzielnicach została jednoznacznie wyjaśniona. Innym pomysłem było wprowadzenie zmian poprzez uchwałę rady miasta”.
Pojawiały się pytania z sali dotyczące „Programu Warszawa Przyjazna Seniorom”, cyt.: „… pytam, gdzie można przeczytać treść programu”. Uczestnicy otrzymali informację, że program jest dostępny na stronie Urzędu Miasta st. Warszawy od ponad roku oraz, że był dłużej niż rok konsultowany ze środowiskami seniorów.
Następnie organizatorzy spotkania przedstawili obecnym proces partycypacyjny i określili, na jakim etapie konsultacji znajdują się aktualnie oraz na jakim kolejnym etapie będzie można konsultować projekt uchwały w sprawie powołania Społecznej Rady Seniorów.
Pierwszym zaproponowanym tematem do dyskusji były funkcje i kompetencje Rady Społecznej Seniorów w Warszawie. Do tematu tego uczestnicy wrócili również na zakończenie spotkania. Dookreślenie zakresu działalności rady było dla uczestniczących priorytetem. Wymieniono funkcje rady (lista opracowana przez uczestników poprzednich spotkań):
1) konsultacyjna,
2) doradcza,
3) monitorująca,
4) inicjatywna,
5) informacyjna,
6) opiniotwórcza,
7) ekspercka/badawcza,
8) negocjator/mediator.
Przedstawiona listę funkcji, wypracowaną przez poprzednie grupy, oceniono jako wyczerpującą i szeroką, cyt.: „Te ramy są absolutnie szerokie, odpowiednio muszą być wprowadzane w życie. Generalnie nic więcej wymyśleć nie można”, „Zgadzam się z powyższą listą pod warunkiem, że rozpisany zostanie każdy punkt, w jaki sposób to można zrealizować”.
Dwie kwestie, na które zwrócili uwagę uczestnicy: rada w działaniach nie powinna ograniczać się do kwestii dotyczącej seniorów, ale zajmować się także innymi ważnymi obszarami. Zaznaczono również, że rada winna mieć charakter INTERWENCYJNY.
Uczestnicy określili listę zadań rady, precyzując niektóre jej funkcje:
Uczestnicy kilka razy zgłaszali obawy co do słabego, niewystarczającego ich zdaniem, prawnego usytuowania nowego podmiotu, jakim będzie Rada Społeczna Seniorów w Warszawie i co za tym idzie, jego faktyczne kompetencje. Dyskutowana była kwestia wzmocnienia kompetencji rady, jej pozycji i możliwości wpływu na radę miasta czy inne jednostki samorządowe; kwestia możliwości skutecznej realizacji funkcji opiniotwórczej i inicjatywnej, efektywności działań rady. W związku z tym pojawiła się propozycja zapisu, cyt.: „Rada miasta i inne jednostki samorządowe mają obowiązek konsultować z radą seniorów powstawanie projektów, aktów prawa miejscowego dotyczących spraw seniorów”.
Kolejnym tematem dyskusji były relacje pomiędzy radą seniorów, komisjami dialogu społecznego (KDS) i Warszawską Radą Działalności Pożytku Publicznego (WRDPP). Uczestnicy zastanawiali się, który z podmiotów będzie „ważniejszy”? Jak układać się będzie między nimi współpraca? Większość obecnych była zgodna co do tego, że z uwagi na kompetencje, nadrzędną rolę będzie odgrywała rada. Zwrócono też uwagę, że KDS czy WRDPP mają inne cele działalności. Uczestnicy byli zgodni co do tego, że rada seniorów zajmuje się problemami związanymi z określoną grupą ludzi, z określonym wiekiem. Komisje dialogu natomiast zajmują się szerzej problemami warszawiaków.
Kolejna dyskusja dotyczyła ujednolicenia nazwy rady. Aktualnie dwa różne zapisy znajdują się w dwóch aktach prawnych, na podstawie których ma powstać rada i w związku z tym konieczny jest – zdaniem uczestników – zapis w uchwale w sprawie powołania Społecznej Rady Seniorów wyjaśniający tę kwestię. „Uchwała musi przedstawić jednoznaczne stanowisko, należy więc ujednolicić nazewnictwo, bo tak jak jest teraz, jest błędem i pozwala na niejednoznaczną interpretację.”
Zgłoszono uwagę do ustawy o samorządzie gminnym i wyrazy głębokiego niepokoju uczestników co do skuteczności ustawy. Szczególnie zgłoszono zastrzeżenia do słowa „może” w pkt. 2 art. 5c ustawy w aktualnym brzmieniu, cyt.: „Rada gminy, z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk, może utworzyć gminną radę seniorów”. W związku z tym zgłoszono wniosek o zmianę ustawy o samorządzie gminnym cyt.: „ubolewam, że w uchwale gminnej jest słowo może, powinno być zapisane: rada gminy, z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk, tworzy gminną radę seniorów”.
Skład Rady
Koncepcja, w której dzielnicowe rady seniorów powstają jako pierwsze, czyli oddolne powstawanie rad, było – według uczestników spotkania – dobrym rozwiązaniem. Zgodzili się, że liczba członków rady powinna wynosić minimum 18 osób, czyli być równa liczbie dzielnic miasta. Zaś koncepcji rady 20-osobowej (dodatkowo dwóch członków rady wskazanych przez prezydenta miasta i radę miasta) w sposób jednoznaczny nie oceniono i nie przedyskutowano. Uczestnicy uważali, że kwestia powoływania rad dzielnicowych powinna być przez każdą dzielnicę zorganizowana samodzielnie („Pozostawmy dzielnicom powołanie rad dzielnicowych”).
Pojawił się problem 18 reprezentantów do Rady Społecznej Seniorów w Warszawie. Obawa, czy wszystkie rady w dzielnicach powstaną w tym samym czasie? Czy będą członkowie do „dużej” rady? Zaproponowano, aby już sześć lub dziewięć istniejących rad dzielnicowych umożliwiło stworzenie rady składającej się z ich reprezentantów. W ten sposób Rada Społeczna Seniorów w Warszawie mogłaby rozpocząć działalność już przy sześcio-, lub dziewięcioosobowym składzie.
Omawiane były różne warianty zgłaszania kandydatów. Od 15-, do 20-osobowych list poparcia poprzez zgłaszanie kandydatów przez kilka organizacji. To drugie rozwiązanie nie spodobało się. Nowym pomysłem grupy warsztatowej dotyczącym ordynacji wyborczej była całkowita rezygnacja z list poparcia. Własną kandydaturę zgłosić więc mógłby osobiście senior/seniorka, będący mieszkańcami Warszawy z konkretnej dzielnicy i mający ukończone 60 lat. Wydaje się, że to rozwiązanie zdobyło największą akceptację uczestników.
Organizacja pracy rady to w pierwszej kolejności propozycja umieszczenia rad dzielnicowych przy konkretnym wydziale urzędu dzielnicy. Zapewniłoby to obsługę prawną, pomoc administracyjną i techniczną dla rady – konieczne, zdaniem uczestników, elementy organizacyjne w funkcjonowaniu tego podmiotu. Częstotliwość spotkań, na którą zgodzili się uczestnicy, to spotkanie wszystkich członków raz w miesiącu, podczas gdy zespoły robocze miałyby się spotykać w miarę potrzeb.
Padła również propozycja zorganizowania pracy członków rady wzorowanej na radzie miasta, gdzie praca członka rady byłaby odpłatna, tak jak radnego (np. dieta lub w inny sposób). Część uczestników sprzeciwiła się takiemu pomysłowi. Większość pozostała przy koncepcji społecznej funkcji członka rady seniorów.
Pojawił się też pomysł rozliczania pracy członków rady na zasadzie wolontariackiej.
Wolne wnioski i uwagi uczestników:
Indywidualne wypowiedzi uczestników dotyczące oceny procesu konsultacji:
Na zakończenie spotkania przedstawicielka urzędu dzielnicy Wola zachęciła uczestników do zapoznania się z „Programem Warszawa Przyjazna Seniorom”.
