Niniejszy raport, przygotowany przez facylitatorki spotkania: Katarzynę Tadeusiak-Jeznach i Karolinę Kołbyk, przedstawia przebieg warsztatu konsultacyjnego z mieszkańcami Warszawy w dniu 7 marca 2014r, przeprowadzonego w ramach konsultacji społecznych Porady dla Rady, podczas których wypracowywana jest koncepcja Rady Społecznej Seniorów w Warszawie.
18 uczestników i uczestniczek spotkania to osoby, które (jak deklarowały) „czują się seniorami i seniorkami”, oraz kilka osób w młodszym wieku, zainteresowanych kształtowaniem sytuacji osób starszych w Warszawie. Na spotkaniu, jako obserwatorki uczestniczyły również: studentka UW-przygotowująca materiał z obserwacji procesu konsultacji do celów naukowych, oraz przedstawicielka jednej z Komisji Dialogu Społecznego (uczestniczka warsztatu z dnia 3 marca). Uczestnicy i uczestniczki spotkania to osoby prywatne, jednak, jak wynikało z krótkiego przedstawienia się obecnych, aktywne w przestrzeni społecznej, niekiedy zaangażowane w prace różnych podmiotów społecznych, takich jak rady osiedli, organizacje, kluby itp. Był to pierwszy z trzech warsztatów otwartych dla wszystkich mieszkańców miasta. Miejscem zamieszkania uczestników było 7 dzielnic Warszawy: 3 osoby przybyłycz Woli, 5 osób z Mokotowa, po 2 osoby z Bielan i Śródmieścia, oraz po jednej z: Bemowa, Pragi Północ i Ochoty. Miejscem spotkania był Ośrodek Nowolipie znajdujący się w centrum Warszawy na ul. Nowolipie 25b. Spotkanie trwało około 4 godzin.
Facylitatorki zrezygnowały z wcześniej stosowanej metody pracy w podgrupach na rzecz szerokiej dyskusji. Uczestnicy rozmawiali o możliwych koncepcjach tworzenia oraz funkcjonowania Rady Społecznej Seniorów w Warszawie. Wypowiadali się na forum wszystkich zebranych na sali, na temat trzech kluczowych obszarów związanych z Radą, przedstawiając swoje opinie na temat pomysłów wypracowanych na wcześniejszym warsztacie (z dnia 3 marca z udziałem Komisji Dialogu Społecznego), uzupełniając je o własne rozwiązania. Dyskusje jakie toczyły się w czasie spotkania były konstruktywne i dynamiczne. Spotkanie wniosło wiele nowych pomysłów do listy zebranych już wcześniej propozycji.
PRZEBIEG SPOTKANIA
Spotkanie rozpoczął naczelnik wydziału w Biurze Pomocy i Projektów Społecznych Urzędu m.st. Warszawy Pan Robert Kadej. Przedstawił prezentację zawierającą harmonogram konsultacji i wyjaśnił, że warsztaty konsultacyjne są ich wstępnym etapem. Na tym etapie tworzona jest koncepcja Rady Społecznej Seniorów w Warszawie.
Po wstępie nastąpił moment, kiedy wszyscy uczestnicy spotkania mogli przedstawić się i wypowiedzieć swoje oczekiwanie związane z obecnością na spotkaniu. Kilka osób było zgodnych co do tego, że trzeba zapewnić Radzie wysoki zakres kompetencji i profesjonalizmu, tak aby była ona podmiotem skutecznym, szanowanym i reprezentatywnym dla seniorów, aby nie była podmiotem fasadowym. Tego ostatniego szczególnie obawiali się obecni na spotkaniu seniorzy. Kilka osób przyszło po uzyskaniu informacji o odbywających się konsultacjach, zaciekawione propozycją zaproszenia seniorów przez UM do procesu konsultacyjnego.
Następnie facylitatorki spotkania przedstawiły zasady pracy oraz krótko przypomniały rezultaty i przebieg pierwszego warsztatu konsultacyjnego z udziałem Komisji Dialogu Społecznego, który miał miejsce 3 marca 2014r. Po czym zaproponowały listę tematów do dyskusji, która została przyjęta.
Część II spotkania to omawianie wypracowanych pomysłów na poprzednich warsztatach i dyskusja na forum nad nowymi propozycjami lub rozwijanie już istniejących. Zaplanowana przez moderatorki kolejność planowanych obszarów problemowych do dyskusji, czyli a) Funkcje oraz kompetencje Rady. b) Skład Rady oraz procedura jej wyboru. c) Organizacja pracy Rady, została zmieniona. Na wniosek kilku osób pierwszym tematem omawianym była kwestia składu i procedury wyboru członków Rady. Ten temat był najdłużej dyskutowany w czasie warsztatu i wzbudził najwięcej kontrowersji. W efekcie kolejnymi obszarami tematycznymi dyskutowanymi w czasie warsztatu były:
1) Skład Rady oraz procedura jej wyboru;
a) Ilu członków powinna mieć Rada by była w stanie efektywnie pracować?
b) Długość kadencji.
c) Kto i jak zgłasza kandydatów?
d) Kto i na jakiej zasadzie wybiera?
e) Wiek wybieranych i wybierających.
2) Organizacja pracy w Radzie;
a) Z kim będzie współpracować Rada?
b) Jakie procedury i narzędzia mogą zagwarantować, że Rada będzie skutecznie osiągać zakładane cele, będzie efektywna, dostępna i aktywna?
c) Co zapewni sprawne funkcjonowanie (środki techniczne i organizacyjne np. siedziba, sekretariat, budżet)?
3) Funkcje oraz kompetencje Rady;
Warto podkreślić, że to właśnie na tym, wczesnym etapie dyskusji pojawił się pomysł dotyczący reprezentacji dzielnic w Radzie Społecznej w Warszawie. Propozycja ta przeformułowała sposób dotychczasowego myślenia o Radzie Społecznej Seniorów w Warszawie jako podmiocie który powstaje jako pierwszy. W efekcie, ta zmiana paradygmatu wpłynęła na całość pracy warsztatowej w dniu 7 marca. Uczestnicy spotkania skupili się na przygotowaniu takiej koncepcji, w której Rada Gminna (Warszawska) będzie składała się z reprezentantów Dzielnicowych Rad Seniorów, które powstaną jako pierwsze. A co za tym idzie uczestnicy wypracowywali stworzenie uniwersalnego modelu tworzenia Rady Dzielnicowej (ma on według tej koncepcji obowiązywać we wszystkich 18 dzielnicach).
Pomysł by członkami Społecznej Rady Seniorów byli przedstawiciele wszystkich 18 dzielnic Warszawy cieszył się dużym zainteresowaniem i panowała co do tego zgoda. Pojawiła się natomiast wątpliwość co do udziału w radzie dwóch osób ze strony Urzędu Miasta. Jaka miałaby być ich rola? Czy rzeczywiście są potrzebne?
Wiele emocji zrodził problem udziału w pracy Rady urzędników Miejskich i ewentualnego konfliktu interesów w czasie głosowania Radnych i przedstawiania racji Rady Seniorów.
Na tym etapie dyskusji uczestnicy przeszli do kontekstu funkcjonowania Rad Dzielnicowych.
Zgłoszono postulat aby, na poziomie dzielnic, nie tworzyć zbyt wielu nowych ciał, ale powiązać Radę Seniorów z Komisjami Dialogu Społecznego, tak, aby uwspólniać ich wysiłki.
Ważne, aby członkami Rad mogli być „zwykli” seniorzy, nie zrzeszeni w żadnych grupach, czy organizacjach pozarządowych.
Kandydatami do Dzielnicowych Rad mogliby być według uczestników spotkania:
a) seniorzy – mieszkańcy Warszawy/Dzielnicy poparci przez minimum 15 innych seniorów (w drugim wariancie przez 30).
b) Dodatkowo pomysł uzupełniano możliwością zgłaszania kandydatów przez organizacje pozarządowe, ale tylko takie, które posiadają przynajmniej piętnastu członków spełniających kryterium 60+.
c) Inną jeszcze opcją byłoby zgłoszenie wspólnego kandydata przez pięć organizacji pozarządowych (jakich? Wszystkich czy tylko senioralnych? Nie znaleziono konsensusu).
d) Były tez głosy że tylko dwie Komisje Dialogu Społecznego uprawnione byłyby do zgłaszania kandydatów: do spraw Osób Starszych i Kombatantów oraz Uniwersytetów Trzeciego Wieku.
Warianty c i d nie znalazły szerokiego poparcia uczestników konsultacji.
Wybory miałyby się odbywać w dzielnicy (aby zrealizować oddolny charakter tworzenia się Rady Seniorów), następnie z Rad Dzielnicowych wyłaniano by delegatów do Rady Seniorów przy UM. Forma głosowania była szeroko dyskutowana. Padł pomysł zarówno wyborów powszechnych (trudnych do zrealizowania ze względu na ogromne koszty), jak i możliwości oddania głosów w określonym czasie w danym referacie urzedów dzielnic. Powstał również bez kosztowy pomysł wykorzystujący pracę Urzędów Dzielnicy. Ich pracownicy, w godzinach pracy, korzystając z danych urzędu meldunkowego mogliby stworzyć listę mieszkańców uprawnionych do głosowania i wydawać karty do glosowania, a na ich terenie ustawiono by urny. W opozycji do propozycji przedstawionej przez Urząd Miasta (i zaprezentowanej na debacie z 4 lutego), w której miałby powstać ranking osób kandydujących, spełniających kryterium 15 podpisów stworzono pomysł listy alfabetycznej.
Nie został rozstrzygnięty problem w jaki sposób zapewnić udział w głosowaniu osobom starszym pozostającym w domach , z trudnością w poruszaniu się. Przedstawiono dwie propozycje: głosowanie przez Internet oraz wysyłanie pocztą kart do głosowania. Żadna z pozycji, zdaniem uczestników warsztatów, nie jest dobrym rozwiązaniem.
Problemem, który na koniec poddano pod dyskusję była kwestia czasu w jakim powstawać będą kolejne Rady Dzielnicowe mające zapełnić swoimi przedstawicielami Radę Gminną. Można się spodziewać że 18 Rad nie powstanie w tym samym czasie. W związku z czym rozwiązaniem podanym przez uczestników było dopuszczenie sytuacji, w której minimum 9 Dzielnic wybierze swoich przedstawicieli /reprezentantów do Rady warszawskiej i jest to minimalna liczba reprezentantów potrzebna do rozpoczęcia działalności Rady Społecznej Seniorów w Warszawie.
Koszty funkcjonowania Rady powinny być zdaniem uczestników pokrywane przez Urząd Miasta St. Warszawy to jest; utrzymanie lokalu, 2 osób lub, w innym wariancie, 1 osoby do stałej obsługi Rady.
W wariancie 2 Rada powinna otrzymać od UM St. Warszawy lokal (minimum 1, optimum 2 pomieszczenia) oraz około 80-200 tys. rocznie na swoją działalność. To zapewni zdaniem seniorów niezależność Rady.
Wszyscy uczestnicy spotkania byli zgodni co do tego, że Rada powinna mieć charakter społeczny, czyli nie będą wypłacane członkom diety, ani inne gratyfikacje finansowe za udział w pracach Rady. Drugim pomysłem, który zdobył uznanie uczestników, było angażowanie w pracę Rady, okazjonalnie, innych seniorów, ekspertów, uruchomienie lokalnych zasobów w środowisku senioralnym.
Zdaniem uczestników na liście prezentowanych przez moderatorkę funkcji przyszłej Rady zabrakło roli INICJATYWNEJ rozumianej jako możliwość zgłaszania projektów uchwał. Druga uwaga to pozostawienie otwartego katalogu funkcji .
13:30- 14:20 Część III – podsumowanie i dyskusja.
W czasie spotkania nie ustalona została jedna, pełna i kompletna wizja Rady, jednak podjęcie decyzji o budowaniu składu Rady oddolnie z reprezentantów Rad dzielnic było pierwszym krokiem zbliżającym do takiej jednomyślności. Po tym spotkaniu można wymienić kilka rozwiązań i pomysłów, co do których większość uczestników była zgodna. Dotyczyły one:
a) Zmiany paradygmatu, czyli tworzenie modelu oddolnego powstawania Rad Seniorów w Stolicy rozpoczynając od Rad w Dzielnicach kończąc na Radzie Społecznej Seniorów w Warszawie.
b) Zapisanie w Uchwale Rady Miasta w sprawie powołania Rady Społecznej Seniorów potrzeby tworzenia oraz opisanie zasad funkcjonowania 18 dzielnicowych Rad Seniorów.
c) Uczestnicy spotkania podkreślali wielokrotnie, że o sprawach seniorów mogą decydować jedynie seniorzy a więc, zdaniem większości, osoby w wieku 60+. To właśnie oni powinni, na każdym szczeblu tworzyć Rady seniorów, ale też wybierać ich członków. Osoby młodsze, jako członkowie, w samej Radzie nie są przewidziane. Dopuszczalna jest oczywiście współpraca Rady z osobami młodszymi.
d) Uczestnicy zwrócili uwagę na fakt, że organizacje pozarządowe nie stanowią jedynej i najlepszej reprezentacji seniorów i nie można przeceniać ich wkładu w proces tworzenia koncepcji Rad i późniejszego ich działania. Efektem jest wniosek o włączenie do II etapu konsultacji (konsultacji projektu Uchwały) całej społeczności seniorów.
Wolne wnioski uczestników spotkania.
Uczestnicy warsztatów byli zainteresowani możliwością wnoszenia uwag do sposobu tworzenia i funkcjonowania Rady Seniorów na kolejnym etapie konsultacji, w momencie kiedy powstanie już projekt uchwały. Dlatego więc pierwszy wniosek formalny uczestników spotkania dotyczył wprowadzenia modyfikacji procesu konsultacji czyli umożliwienie mieszkańcom Warszawy (a nie jak dotychczas planowano tylko Komisjom Dialogu Społecznego) konsultowania dokumentu – Projektu Uchwały Rady Warszawy w sprawie powołania Społecznej Rady Seniorów.
Drugi wniosek formalny dotyczył przesunięcia terminu aktualnie realizowanego I etapu konsultacji. Termin zbierania wniosków, według harmonogramu, mija 16 marca 2014r. Wnioskowano o przedłużenie czasu zgłaszania uwag i pomysłów dotyczących Społecznej Rady Seniorów.
