Fundacja Zaczyn rozwija międzynarodowy projekt INHEAL

INHEAL: Innowacje dla świadomości zdrowotnej

INHEAL: Innovation in Health Literacy to projekt współfinansowany przez rządy Republiki Czeskiej, Węgier, Polski i Słowacji w ramach Grantów Wyszehradzkich Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego – organizacji darczyńców utworzonej w 2000 r. w celu rozwijania pomysłów na zrównoważoną współpracę regionalną w Europa Środkowa.

Czym jest Fundusz Wyszehradzki i na czym polega współpraca wyszehradzka?

Główny cel INHEAL

Chociaż istnieją innowacyjne metody i narzędzia, które mogłyby wzmocnić i poprawić wiedzę na temat zdrowia, region obejmujący kraje Wspólnoty Wyszehradzkiej potrzebuje polityki ukierunkowanej na wzmocnienie świadomości zdrowotnej.

Celem INHEAL jest gromadzenie skutecznych i efektywnych instrumentów i praktyk istniejących w krajach V4 w zakresie wspierania rozwoju świadomości zdrowotnej, jak upowszechnienie ich. Czechy, Węgry, Polska i Słowacja mają wspólne dziedzictwo historyczne i wiele podobieństw jeśli chodzi o warunki ekonomiczne i kształt sfery publicznej, a także w zakresie systemu opieki zdrowotnej. Wszystkie cztery kraje mają także wysoką i stale rosnącą populację osób starszych.

Biorąc pod uwagę niewystarczający poziom świadomości zdrowotnej wśród Europejczyków, a zwłaszcza wśród starszych obywateli UE, a także niekorzystny wpływ tego zjawiska na ich zdrowie i systemy opieki zdrowotnej poszczególnych krajów, celem INHEAL jest informowanie i edukowanie osób starszych z krajów Grupy Wyszehradzkiej o istnieniu innowacyjnych usług, które mogą skutecznie umożliwiać przejęcie kontroli nad własnym zdrowiem i wpływać na utrzymywanie wysokiej jakości życia. Nasz projekt ma na celu edukację osób starszych w zakresie świadomości zdrowotnej, dzięki czemu będą w stanie lepiej rozumieć swój stan zdrowia, współpracować z lekarzami i korzystać z optymalnych terapii, poszukiwać nowoczesnych usług wspierających ich zdrowie i podnoszących jakość ich życia.

Konsorcjum INHEAL składa się z partnerów wybranych ze względu na ich wiedzę fachową w dziedzinie edukacji zdrowotnej, zdrowia publicznego i edukacji seniorów, a także doświadczonych w realizacji projektów na rzecz poprawy jakości życia (QOL) wśród osób starszych.

 

Jak możemy osiągnąć nasz cel?

INHEAL zamierza zapewnić bezpośrednie szkolenia dla grupy docelowej jaką są osoby starsze, a także ich opiekunowie i instytucje wsparcia. W ramach projektu upowszechniamy sposoby korzystania ze zgromadzonej wiedzy, pozwalającej na podnoszenie poziomu świadomości zdrowotnej. Naszych beneficjentów wyposażamy w narzędzia i know-how służące doskonaleniu umiejętności zachowania zdrowia na najlepszym możliwym poziomie.

W ramach naszych działań sporządziliśmy dogłębne analizy krajowe, a następnie opracowaliśmy wspólną metodologię, której zastosowanie pozwala poprawić stan zdrowia wśród osób starszych. Zorganizowaliśmy krajowe szkolenia dla opiekunów, a także opracowaliśmy platformę internetową będącą źródłem wiedzy i dobrych praktyk. Dzięki tym, i innym, narzędziom jesteśmy w stanie wspierać rozsądne korzystanie z usług opieki zdrowotnej oraz praktyki pozwalające na utrzymanie zdrowego stylu życia, a także świadczyć praktyczny instruktaż korzystania z innowacyjnych, opartych na technologiach ICT sposobów dostępu do informacji i usług zdrowotnych (e- zdrowie, m-zdrowie, itp.).

 

Fazy realizacji projektu

– Inauguracja współpracy

1 lutego 2022 r. odbyło się spotkanie inaugurujące projekt INHEAL, w którym wzięli udział przedstawiciele wszystkich czterech zaangażowanych partnerów. Podczas pierwszego spotkania wszyscy partnerzy mieli okazję przedstawić siebie i swoje organizacje oraz omówić pierwsze kroki i terminy realizacji projektu z naciskiem na rozpoczęcie analizy zastanego stanu wiedzy oraz wytypowanie najlepszych praktyk krajowych w zakresie podnoszenia świadomości zdrowotnej.

– Analiza i najlepsze praktyki

Wkrótce po spotkaniu inauguracyjnym partnerzy przystąpili do pracy nad pierwszym produktem projektu – krajowymi analizami poziomu świadomości zdrowotnej wśród seniorów, uwzględniającymi luki wiedzy wśród reprezentantów tej grupy. Badaliśmy też krajowe polityki dotyczące kompetencji zdrowotnych, najlepsze praktyki w zakresie podnoszenia poziomu świadomości zdrowotnej, a także innowacyjne rozwiązania i pomysły na rozwiązanie problemu jakim jest deficyt świadomości zdrowotnej (oparte na ICT metody dostępu do informacji i usług zdrowotnych, takich jak e-zdrowie, m-zdrowie, itp). Analiza, która została przeprowadzona w języku narodowym każdego partnera i przetłumaczona na język angielski, stanowi bazę wiedzy i pierwszy krok w tworzeniu głównego produktu projektu – wspólnej metodologii.

– Drugie spotkanie partnerów

9 maja 2022 r. odbyło się drugie spotkanie przedstawicieli wszystkich 4 partnerów krajowych zaangażowanych w projekt INHEAL. Podczas spotkania partnerzy mieli okazję bardziej dogłębnie omówić proces i osiągnięcia pierwszego produktu INHEAL: Analiz Krajowych.

– Wspólna metodologia i program szkoleń

Na podstawie zebranych danych, opracowaliśmy wyniki i rekomendacje. Rezultatem tego procesu było opracowanie i oddanie do użytku innowacyjnej metodyki poprawy zdrowia, zawierającej innowacyjne sposoby podnoszenia świadomości zdrowotnej wśród seniorów, instrukcje ich stosowania i praktyki oraz wskazówki dotyczące przekazywania zdobytej wiedzy bezpośrednio osobom starszym. Przeprowadzone analizy krajowe posłużyły jako baza wiedzy pozwalająca zrozumieć podobieństwa i różnice między krajami Grypy Wyszehradzkiej, a także potrzeby szczegółowe występujące w każdym kraju V4. Metodologia została zaprojektowana tak, aby umożliwiać skuteczne dotarcie do seniorów i inicjować proces edukacyjny dedykowane członkom tej grupy społecznej i wiekowej. Głównym narzędziem dotarcia i edukacji okazała się stworzona w trakcie projektu platforma internetowa.

– Szkolenia opiekunów

Szkolenie opiekunów to kluczowy wynik projektu INHEAL. W okresie od listopada do grudnia 2022 r. różne organizacje zrzeszające osoby starsze, takie jak domy seniora i uniwersytety trzeciego wieku, zostały zaproszone w Pradze, Warszawie, Budapeszcie i Koszycach do udziału w projekcie i przeszkolenia w zakresie dzielenia się informacjami, wiedzą, i rozwiązań zebranych we wspólnej metodyce, wśród swoich podopiecznych i personelu. Celem tego szkolenia było podniesienie świadomości w obszarze zdrowia i przekazanie kluczowych sposobów wdrażania zaleceń i działań, zgodnie z metodologią.

– Platforma internetowa

W ramach projektu INHEAL stworzyliśmy przyjazną dla użytkownika platformę internetową, służącą jako narzędzie edukacyjne dla wszystkich typów odbiorców kluczowych z obszaru krajów V4 i spoza tych krajów, zawierającą metodologię oraz podstawowe informacje związane ze zdrowiem i innowacyjnymi metodami podnoszenia jego poziomu. Do końca projektu partnerzy będą regularnie rozwijać platformę.

– Konferencja końcowa

Po 2 spotkaniach online, latem 2023 r. w Pradze zostanie zorganizowana dwudniowa konferencja końcowa, która po raz pierwszy zgromadzi osobiście wszystkich ekspertów zaangażowanych w realizację projektu w celu ostatecznego omówienia wyników INHEAL oraz podsumowanie wniosków zdobytych podczas przygotowywania metodologii i prowadzenia szkoleń dla opiekunów. Wydarzenie posłuży również jako forum do dyskusji na temat przyszłych działań i dostosowań elementów projektu w jego ewentualnych kolejnych edycjach. Organizacje, a także lokalni i regionalni interesariusze oraz decydenci z każdego kraju V4 zostaną zdalnie zaproszeni do przyłączenia się jako publiczność, aby zainspirować ich i podnieść świadomość na temat potrzeby ulepszenia polityk mających na celu wzmocnienie świadomości zdrowotnej.

 

Świadomość zdrowotna – o co chodzi (w prostych słowach)?

Zjawisko świadomości zdrowotnej nie jest do końca łatwe do uchwycenia, co prowadzi do mnogości i wzrostu definicji i pojęć. Jednocześnie świadomość zdrowotna, ujmowana często również jako kompetencje zdrowotne, to termin, który można opisać i zmierzyć.

Świadomość zdrowotna jest w szczególności zdefiniowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako zestaw umiejętności poznawczych i społecznych, które określają motywację i zdolność jednostek do uzyskiwania dostępu, rozumienia i wykorzystywania informacji o własnym zdrowiu i sposobach utrzymywania go na optymalnym poziomie z użyciem często innowacyjnych narzędzi.

W 2014 roku przeprowadzono i opublikowano pierwsze systematyczne badanie kompetencji zdrowotnych w wybranych krajach europejskich (HLS-EU). Został on przygotowany w oparciu o poniższy model opisany w publikacji „WHO Health Literacy: The Solid Facts” opublikowanej w 2013 roku. Na podstawie wspomnianego modelu utworzono zestaw 47 pytań, który był częścią standardowego kwestionariusza (HLSQ-EU).

 

Tabela 1. Model kompetencji zdrowotnych

Kompetencje zdrowotne a zdrowie publiczne: wpływ na jednostki i społeczności

Osoba posiadająca odpowiednie kompetencje zdrowotne dysponuje wiedzą, umiejętnościami i pewnością potrzebnymi do zarządzania własnym zdrowiem w codziennym życiu. Obejmuje to wiedzę o tym, kiedy należy skorzystać z systemu opieki zdrowotnej i jak się w nim poruszać tak, aby wykorzystać jego usługi w najpełniejszy możliwy sposób. Innymi słowy, osobiste kompetencje zdrowotne oznaczają stopień, w jakim dana jednostka posiada zdolność do znalezienia, zrozumienia i wykorzystania informacji i usług, aby podejmować świadome decyzje dotyczące zdrowia i działania dla siebie i innych osób.

Obok osobistych kompetencji zdrowotnych, należy wspomnieć o organizacyjnych kompetencjach zdrowotnych, które odzwierciedlają stopień, w jakim organizacje sprawiedliwie umożliwiają jednostkom znajdowanie, rozumienie i korzystanie z informacji i usług, aby mogły one podejmować świadome decyzje dotyczące zdrowia i działania dla siebie i innych osób.

Udowodniono, że jako element ściśle powiązany z trzema innymi sferami: systemem opieki zdrowotnej, kulturą i społeczeństwem oraz sferą edukacji, kompetencje zdrowotne są istotnym czynnikiem społecznym. Oddziałują one bowiem na zdrowie jednostek w większym stopniu niż inne czynniki determinujące stan zdrowia, takie jak wykształcenie, dochód, pochodzenie etniczne i zatrudnienie. W tym sensie kompetencje zdrowotne są czynnikiem, który może być kontrolowany na wielu poziomach.

Powszechnie wiadomo, że poziom kompetencji zdrowotnych w populacji wpływa na korzystanie z systemu opieki zdrowotnej i jego ogólne obciążenie (tj. powiązane koszty finansowe). Kompetencje zdrowotne można zatem uznać za jedną z form kapitału społecznego. Społeczeństwo o wysokim poziomie kompetencji zdrowotnych i powiązanych z nimi umiejętności cieszy się lepszym zdrowiem, wyższym standardem życia i ogólnego dobrostanu. W tym kontekście mówi się o tak zwanym upodmiotowieniu. Można je scharakteryzować jako zdolność jednostki do wpływania na własne zdrowie. Dla porównania, w państwach wykazujących problematyczny poziom kompetencji zdrowotnych obserwuje się z zasady niższy poziom zdrowia. Wiąże się to często z ryzykownymi zachowaniami. Społeczne zapotrzebowanie na poprawę kompetencji zdrowotnych ludności powinno więc być wysokie.

Kompetencje zdrowotne są istotne z tego względu, że jednostki, które nie są w stanie znajdować, rozumieć i stosować informacji na temat zdrowia i usług zdrowotnych, maja trudności z podejmowaniem świadomych, dobrze uzasadnionych decyzji zdrowotnych i ich wykonywaniem. To z kolei wpływa na ich ogólne zdrowie i poziom opieki. Osoby o niskim poziomie kompetencji zdrowotnych częściej są hospitalizowane, trafiają na szpitalne izby przyjęć, a leczenie ich przynosi gorsze rezultaty. Wreszcie kompetencje zdrowotne wpływają także na bezpieczeństwo i jakość opieki zdrowotnej.

 

Jak powszechny jest niski poziom kompetencji zdrowotnych w krajach V4?

Według wspomnianego wcześniej badania porównawczego przeprowadzonego w 2014 r. w ośmiu państwach członkowskich UE, niemal połowa (47%) respondentów z próby posiadała problematyczny lub nieodpowiedni poziom kompetencji zdrowotnych, a poziom ten był jeszcze niższy wśród osób w wieku powyżej 66 lat, czyli w jednej z grup uznanych za „wrażliwe”.

Rezultaty wskazują, że poziom kompetencji zdrowotnych w państwach należących do grupy V4 jest alarmująco niski: w Czechach: poziom nieodpowiedni 13,3% a problematyczny – 29,2%, w Słowacji – poziom nieodpowiedni 23%, a problematyczny – 36%, na Węgrzech – poziom nieodpowiedni 20%, a problematyczny – 32%, w Polsce – poziom nieodpowiedni 10,2%, a problematyczny – 34,4%,

Regularne monitorowanie kompetencji zdrowotnych jest istotne dla skutecznego planowania polityki zdrowotnej, promocji zdrowia i zapobiegania chorobom w skali krajowej i europejskiej. Dane empiryczne stanowią wystarczająca podstawę do skutecznej pracy nad poprawą poziomu kompetencji zdrowotnych ludności.

 

Związek między starszymi dorosłymi, starzejącą się populacją i umiejętnościami zdrowotnymi

We wszystkich krajach Grupy Wyszehradzkiej zmiany demograficzne związane ze starzeniem się społeczeństw są coraz bardziej widoczne i odczuwalne w sferze społecznej. Zmianom tym towarzyszy również zjawisko długowieczności, czyli wydłużania się przewidywalnej długości życia w stosunku do średniej długości życia w latach i dekadach wcześniejszych. Zjawisko to przejawia się w postaci rosnącej liczby osób starszych, w tym osób po dziewięćdziesiątce czy stulatkach, których obecność w społeczeństwach jeszcze kilkadziesiąt lat temu była niemal marginalna.

Ze względu na zmiany biologiczne w organizmie i wynikające z nich zmiany psychiczne, osoby starsze są związane z wieloma postaciami chorób medycznych. Dlatego należy podkreślić, jak ważne są działania dotyczące świadomości i umiejętności zdrowotnych obywateli.

 

INHEAL – przydatna dokumentacja (analizy krajowe i wspólna metodologia)

 

Analiza i najlepsze praktyki

Poniżej znajdują się Analizy zarówno w językach narodowych, jak i w języku angielskim

 

Przyjęte podejście

Integralną częścią wdrożenia INHEAL jest określenie rzeczywistych, istotnych luk i potrzeb edukacyjnych w dostępie do informacji i usług zdrowotnych oraz aktualny stan środków i praktyk przyjętych na poziomie krajowym w celu ich wzmocnienia w krajach partnerów projektu, a mianowicie: Republice Czeskiej , Węgrzech, Polsce i Słowacji. W tym celu badania stojące za analizą INHEAL są prowadzone w taki sposób, aby:

zachować jednolitą strukturę;

zbierać aktualne i adekwatne dane;

Formułować ustalenia w oparciu o fakty;

dawać wyniki umożliwiające porównanie między krajami;

opierać się na reprezentatywnej próbie badawczej

 

W badaniu położono nacisk na: potrzeby edukacyjne seniorów w zakresie świadomości zdrowotnej, a dokładniej, w jaki sposób mogą oni pogłębiać wiedzę i umiejętności. Szczególny nacisk położono również na kompetencje cyfrowe w zakresie zdrowia, ściśle mówiąc: wykorzystanie opartych na technologiach informacyjno-komunikacyjnych metod dostępu do wiedzy i usług zdrowotnych. Partnerzy zbadali również status quo istniejących podejść i praktyk w zakresie poprawy świadomości zdrowotnej w swoich krajach.

Wybrane pozycje badawcze powinny zapewniać reprezentatywny, aktualny i aktualny przegląd struktury instytucjonalnej i ram politycznych w krajach partnerskich. Analiza INHEAL miała być materiałem przekrojowym, ale reprezentatywnym zbiorowo. Wybór tematów i podtematów badawczych był zgodny z zakresem, celami i przewidywanymi rezultatami tego projektu. Zatem badania leżące u jego podstaw opierały się na uniwersalnych podejściach badawczych i w oparciu o te same rodzaje wskaźnikach. Ponadto, aby objąć podobny horyzont czasowy, zalecono, aby badanie obejmowało zmiany instytucjonalne i polityczne z ostatnich 5-7 lat, w zależności od dostępności danych i historycznego znaczenia każdego elementu badawczego w krajach partnerskich.

 

1. Krajowy kontekst dla zagadnienia świadomości zdrowotnej wśród seniorów

– Definicja świadomości zdrowotnej, ogólna charakterystyka;

– Przegląd krajowych badań w zakresie świadomości zdrowotnej: ewolucja narzędzi oceny wiedzy o zdrowiu i metod pomiarowych, trendy na przestrzeni lat i status quo, ze szczególnym uwzględnieniem osób starszych;

– Statystyki krajowe w zakresie świadomości zdrowotnej: poziomy wiedzy o zdrowiu wśród seniorów na przestrzeni lat i status quo; główne luki i problemy wskazane w najnowszych badaniach (tj. czynniki indywidualne i systemowe)

– Ścieżka Narodowej Strategii Zapobiegania Chorobom, Ochrony Zdrowia i Promocji Zdrowia: Priorytetowe Obszary i Cele Strategiczne;

– Istniejące i rozwijające się polityki publiczne na rzecz zwiększania wiedzy o zdrowiu, ze szczególnym uwzględnieniem zakresu ich działania i wpływu na seniorów;

 

2. Krajowy kontekst cyfrowej świadomości zdrowotnej wśród seniorów

– Narzędzia cyfrowe dla zdrowia – szeroki kontekst (kategorie narzędzia i usługi)

– Definicja Digital Health Literacy tj. wykorzystania narzędzi cyfrowych dla podnoszenia świadomości zdrowotnej , ogólna charakterystyka

– Krajowe statystyki wykorzystania ICT: aktualna liczba gospodarstw domowych z dostępem do Internetu, wyposażonych w komputer, telefony stacjonarne i komórkowe, mierzona popularność zasobów e-zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem seniorów;

– Krajowy przegląd poziomów świadomości zdrowotnej w zakresie zdrowia: poziom wiedzy o zdrowiu wśród seniorów na przestrzeni lat i status quo; główne luki i problemy wskazane w najnowszych badaniach (tj. czynniki indywidualne i systemowe);

– Krajowa promocja i wykorzystanie narzędzi i technik ICT w dostępie do informacji i usług zdrowotnych, ogólne polityki wsparcia;

– Krajowe aktualne trendy/metody/podejścia wobec seniorów w związku z podnoszeniem kompetencji cyfrowych przydatnych w zakresie budowania świadomości zdrowotnej, koncentrujące się na dobrych praktykach i możliwych do przeniesienia i zaadoptowania metodach.

Po przeprowadzeniu analiz w języku narodowym każdego z partnerów i ich tłumaczeniu na język angielski, partnerzy stworzyli tabele porównawcze, a następnie usystematyzowali ustalenia i skatalogowali funkcjonalne narzędzia działania, których zastosowanie przybliży do osiągnięcia wyznaczonych celów. Została stworzona spójna metodologia pozwalająca na prowadzenie działań w zakresie podnoszenia poziomu świadomości zdrowotnej wśród osób starszych.

 

Metodologia

Jednym z celów szczegółowych projektu INHEAL jest wprowadzenie wspólnej innowacyjnej metodologii pozwalającej na podnoszenie poziomu świadomości zdrowotnej, w tym stosowanie innowacyjnych metod w tym zakresie, a także upowszechnianie skutecznych sposobów ich przekazywania bezpośrednio osobom starszym.

Głównym celem opracowania i wdrożenia tej metodologii jest w istocie inspirowanie i umożliwianie organizacjom zrzeszającym osoby starsze we wszystkich krajach V4 wykorzystania wiedzy i wyników merytorycznych wypracowanych w wyniku naszych badań, w tym przeprowadzonych analiz krajowych. Dodatkowo, metodologia została zaprojektowana tak, aby dotrzeć do seniorów i edukować ich za pośrednictwem platformy internetowej, co przyczynia się również do „zdjęcia” z technologii cyfrowych piętna narzędzia nieodpowiedniego dla osób starszych. Mówiąc dokładniej, nasza metoda ma na celu pomóc swoim odbiorcom w zrozumieniu tego, w jaki sposób można wykorzystywać kompetencje cyfrowe w celu poprawy poziomu własnej świadomości zdrowotnej i osiągania lepszego stanu zdrowia. Wyniki i rekomendacje zawarte w tejże metodzie,  zostały uzyskane na podstawie zebranych danych, a tym samym po analizie problemów zidentyfikowanych podczas analizy źródeł we wszystkich krajach V4. Przeprowadzone analizy krajowe posłużyły jako baza wiedzy niezbędna dla zrozumienia podobieństw i różnic między krajami Grupy Wyszehradzkiej, a także potrzeb dostrzegalnych w każdym z krajów regionu.

 

Poniżej znajdziesz Metodologię zarówno w językach narodowych, jak i w języku angielskim:

Zawartość metodologii:

 

Wstęp

– INHEAL – Innowacje w zakresie świadomości zdrowotnej

– INHEAL Cele i zadania

– Metodologia INHEAL

 

1. Czym jest świadomość zdrowotna i narzędzia cyfrowe pozwalające ją rozwijać

– Przegląd obszaru „świadomość zdrowotna”

– Narzędzia cyfrowe dla budowania świadomości zdrowotnej

– Związek między starszymi dorosłymi, starzejącą się populacją a świadomością zdrowotną

 

2. Poprawa świadomości zdrowotnej osób starszych: przegląd zasobów

– Obszary promocji zdrowia, ochrony zdrowia i profilaktyki chorób – podstawowe pojęcia

–  Wybór zdrowego stylu życia – oficjalne rekomendacje

–  Wykorzystanie informacji medialnych: jak uzyskać lepszy dostęp do usług medycznych i źródeł wiedzy pozwalających na zrozumienie, ocenę i wykorzystanie wiedzy w celu zapobiegania chorobom oraz innym zagrożeniom dla zdrowia

 

3. Praca ze starszymi osobami dorosłymi: zalecenia i przykłady najlepszych praktyk rozwijania świadomości zdrowotnej

– Wzmocnienie systemów i organizacji (uniwersytety trzeciego wieku, domy opieki, itp.) w celu zwiększenia zdolności budowania świadomości zdrowotnej wśród odbiorców ich działań

– Realizacja programów i działań edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia, ochrony zdrowia i profilaktyki chorób wśród osób starszych