Niniejszy raport facylitatorek Katarzyny Tadeusiak-Jeznach oraz Karoliny Kołbyk przedstawia przebieg pierwszego warsztatu konsultacyjnego w ramach konsultacji społecznych Porady dla Rady, podczas których wypracowywana jest koncepcja Społecznej Rady Seniorów w Warszawie.
Poniżej opisujemy efekty pracy podczas warsztatów. Szesnastu uczestników spotkania to osoby, które na co dzień zaangażowane są w działania Komisji Dialogu Społecznego w Warszawie. Uczestnicy pracowali nad stworzeniem koncepcji powoływania członków i funkcjonowania Rady Społecznej Seniorów na terenie gminy Warszawa. Był to pierwszy z 4 warsztatów otwartych dla mieszkańców miasta. Miejscem spotkania była Galeria RIO znajdująca się w centrum Warszawy na ul Pięknej 66A. Spotkanie trwało około 4 godzin, ze względu na ogromne zaangażowanie uczestników zostało przedłużone o godzinę. Kluczowe obszary dotyczące Rady Seniorów zostały omówione przez uczestników. Kolejne 3 spotkania konsultacyjne odbędą się w innych miejscach miasta, będą one również prowadzone metodami warsztatowymi w małych grupach.
PRZEBIEG SPOTKANIA
16:00-16:50 Część I wprowadzająca
Spotkanie rozpoczął dyrektor Biura Pomocy i Projektów Społecznych, Pan Tomasz Pactwa. Przedstawił on prezentację zawierającą harmonogram całych konsultacji i wyjaśnił, że warsztaty konsultacyjne są ich etapem. W jego trakcie konstruowana będzie koncepcja Społecznej Rady Seniorów w Warszawie. Jedna z uczestniczek spotkania odniosła się krytycznie do faktu braku wydrukowanego harmonogramu tak, aby każdy z uczestników miał go przed oczami. Gospodarz spotkania stwierdził, że dysponuje drukarką i wydrukował „od ręki” dokument.
Następnie moderatorki spotkania Katarzyna Tadeusiak-Jeznach i Karolina Kołbyk przedstawiły zasady pracy oraz krótko przypomniały rezultaty i przebieg spotkania otwierającego konsultacje Porady dla Rady z 4 lutego. Na koniec zaproponowały listę tematów do dyskusji, która została przyjęta. Pojawił się również dodatkowy temat, nazwa Rady.
17:00 -18:30 Część II – praca w podgrupach nad kluczowymi obszarami dotyczącymi koncepcji funkcjonowania w Warszawie Rady Społecznej Seniorów (metodą World Café )
Praca w 5 podgrupach trwała o 30 minut dłużej niż zaplanowano. Uczestnicy wykazali się dużym zaangażowaniem w dyskusji nad pomysłami i rozwiązaniami.
18:30- 20:20 Część III – podsumowanie i dyskusja.
Opiekunowie stolików, którzy byli odpowiedzialni za spisywanie pomysłów przedstawili, na forum całej grupy, wyniki pracy w podgrupach. Nie została ustalona dominująca wizja czy jedna, spójna koncepcja tworzenia i funkcjonowania Rady. Powstał katalog pomysłów, który może być wykorzystany podczas kolejnych spotkań konsultacyjnych.
Na zakończenie moderatorka odniosła się do kwestii nazwy Rady. Ustalone zostało że obydwie propozycje będą występować jako warianty. Tak więc zarówno nazwa Warszawska Rada Seniorów jak i Rada Społeczna Seniorów w Warszawie są możliwe do zastosowania.
UCZESTNICY SPOTKANIA
W spotkaniu uczestniczyło 16 osób, przedstawicieli 7 Komisji Dialogu Społecznego:
1. Komisja Dialogu Społecznego ds. Osób Starszych i Kombatantów – 5 osób
2. Komisja Dialogu Społecznego ds. Uniwersytetów Trzeciego Wieku – 3 osoby
3. Komisja Dialogu Społecznego ds. Równego Traktowania – 3 osoby
4. Komisja Dialogu Społecznego ds. Niepełnosprawności- 1 osoba
5. Komisja Dialogu Społecznego ds. Dzieci, Młodzieży i Rodziny – 2 osoby
6. Komisja Dialogu Społecznego ds. Przeciwdziałania Alkoholizmowi– 1 osoba
7. Dzielnicowa Komisja Dialogu Społecznego z Ochoty – 1 osoba
Z poza KDS uczestnikami warsztatów były 3 osoby z Biura Pomocy i Projektów Społecznych (PS), które reprezentowały URZĄD M.ST. WARSZAWY, przedstawiciel organizacji pozarządowej Zaczyn oraz 2 moderatorki spotkania.
METODA PRACY
Uczestnicy zapoznali się z metodą pracy w podgrupach. Organizacja pracy metodą World Café umożliwia każdemu uczestnikowi wypowiedzenie się na wszystkie zaplanowane do konsultowania tematy. Jednocześnie stymuluje dyskusje w małych, zróżnicowanych podgrupach. Uczestników spotkania poproszono aby usiedli przy stolikach tak, aby w każdej z 5 grup dyskusyjnych obecni byli przedstawiciele różnych Komisji Dialogi Społecznego. Uczestnicy mieli za zadanie wypowiedzieć się na temat 5 obszarów dotyczących zasad funkcjonowania Rady Społecznej Seniorów odpowiadając na 5 pytań: Jak jest funkcja Rady? Kim są członkowie? Kto i jak wybiera członków? Z kim będzie współpracować Rada? Jak będzie funkcjonowała organizacyjnie? Przy kilku oddalonych od siebie stolikach, 5 uczestników spotkania pełniło role „opiekunów stolika”, moderowali oni pracę osób, które siedziały się przy danym stoliku. Grupy rotacyjnie zmieniały tematy do dyskusji. Opiekunowie stolików przenosili kartki z notatkami przechodząc do kolejnych grup. Formuła dopracowywania i pogłębiania wypowiedzi poprzedników była w tym wypadku skuteczną metodą zebrania wszystkich pomysłów. Pozwoliła zebrać różnorodny i bogaty materiał do niniejszego raportu.
OBSZARY TEMATYCZNE OMAWIANE W CZASIE WARSZTATU
1. Kompetencje Rady Czy kompetencje Rady powinny zostać zdefiniowane ogólnie czy szczegółowo? Jakie jeszcze inne kompetencje poza określonymi w Programie Warszawa Przyjazna Seniorom należałoby wpisać do koncepcji Rady Społecznej Seniorów ?
2. Skład Rady Jaka ma być reprezentacja terytorialna w Radzie? Czy członkowie w przyszłości powinni się wywodzić z Rad dzielnicowych? Ilu członków powinna mieć Rada by była w stanie efektywnie pracować? Długość kadencji.
3. Procedura wyboru Rady Kto i jak zgłasza kandydatów? Kto i na jakiej zasadzie wybiera członków? Wiek wybieranych i wybierających.
4. Komunikacja i współpraca Z kim będzie współpracować ( jednostki samorządu, instytucje Rady dzielnicowe itd.)? Jakie procedury i narzędzia mogą zagwarantować, że Rada będzie skutecznie osiągać zakładane cele, będzie efektywna, dostępna i aktywna? Co zapewni partycypację i reprezentatywność Rady.
5. Organizacja pracy w Radzie Jak często powinna spotykać się Rada? Co zapewni sprawne funkcjonowanie (środki techniczne i organizacyjne np. siedziba, sekretariat, budżet)?
Zebrane pomysły do koncepcji Rady Społecznej Seniorów
I. KOMPETENCJE I FUNKCJE RADY SPOŁECZNEJ SENIORÓW W WARSZAWIE.
Uczestnicy zgodzili się co do tego, że w pierwszej kolejności należy określić ogólne ramy działania Rady czyli to, czym będzie się zajmowała i określić jasno jej relacje z istniejącymi już ciałami doradczymi np. KDS-ami.
Rada Społeczna seniorów w Warszawie ma być ciałem:
1) Konsultacyjnym będzie organizować otwarte spotkania z mieszkańcami i debaty, współpracować z KDS-ami .
2) Doradczym dla właściwych organów samorządowych w zakresie spraw seniorów. Ważną kwestią jest ustalenie relacji /obszarów kompetencji/hierarchii z KDS-ami . Propozycja aby KDS-sy pełniły wobec Rady funkcję doradczą. Decyzje jednak spoczywały by po stronie Rady.
3) Monitorującym sytuację seniorów w Warszawie oraz monitorowanie realizacji postulatów i wniosków Rady.
4) Informacyjnym
5) Opiniotwórczym w poważnym stopniu wpływając na decyzje Rady Miasta ( pojawił się głos o możliwości veta) w sprawach , uchwałach, zarządzeniach dotyczących seniorów.
6) Eksperckim . Ta rola rozumiana była jako udział członków Rady w komisjach Rady M.ST. WARSZAWY i Rady Pożytku Publicznego. (Były głosy że takie zadania eksperckie mogą być wykonywane na zlecenie UM Warszawy przez członków Rady odpłatnie)
7) Analizującym , czyli może badać sytuację seniorów i współpracować z różnymi naukowcami badaczami . Padł konkretny pomysł stworzenia narzędzie do stałej diagnozy sytuacji seniorów oraz że Rada powinna współpracować z ekspertami w tej dziedzinie.
8) Negocjatorem /mediatorem w sporach dotyczących spraw seniorów.
Zwrócono uwagę na fakt, że zakres kompetencji Rady Społecznej Seniorów będzie uzależniony od kompetencji Dzielnicowych Rad Seniorów (ale też i vice versa). Uznano, iż Rada będzie otrzymywała informacje z Rad Dzielnicowych i przekazywała informacje do dzielnic. Podkreślano tez społeczny i apolityczny charakter tego podmiotu.
II. SKŁAD RADY SPOŁECZNEJ SENIORÓW W WARSZAWIE
Proponowane były różnorodne warianty składu Rady. Obecni przedstawiciele KDS-ów byli zgodni że członkowie rady powinni reprezentować seniorów zamieszkałych w Warszawie a granice wieku określane przez uczestników spotkania wahały się pomiędzy od 50+ lub od 60+ (bez górnej granicy wieku). Były tez głosy za pominięciem kryterium wieku.
Liczbą członków – propozycje oscylowały pomiędzy 15 a 20.
Członkowie powinni reprezentować seniorów z 18 dzielnic miasta – być delegatami dzielnicy (większość uczestników była co do tego zgodna), wtedy liczba członków to minimum 18 osób w Radzie. W wariancie 20 osobowym zaproponowano 18 delegatów dzielnic i 2 wyznaczanych przez UM. Z kolei wariant 15 osobowy to 10 reprezentantów dzielnic oraz 5 ze środowisk organizacji seniorskich.
Kadencja proponowana przez uczestników warsztatów powinna trwać 2 lub 4 lata (max 2 kadencje), pomysł kadencji rotacyjnej czyli wymiana 1/3 członków co 2 lata.
Środowisko seniorów dookreślone było przez uczestników jako : organizacje pozarządowe i ich koalicje, KDS-y , Dzielnicowe KDS-y, DPS-sy, Dzienne Domy Pomocy.
III. PROCEDURA WYBORU CZŁONKÓW RADY SPOŁECZNEJ SENIORÓW W WARSZAWIE
Uczestnicy mieli wiele zróżnicowanych pomysłów na to, kto mógłby zgłaszać kandydatów do Społecznej Rady Seniorów. Tak więc mogłyby to być:
• Organizacje pozarządowe (wszystkie nie tylko pro seniorskie) oraz wariant II, tylko organizacje pro seniorskie
• Grupy nieformalne składające się z co najmniej 15 osób
• Komisje Dialogu Społecznego
• „Grupy inicjatywne” składające się na przykład z uczestników spotkań konsultacyjnych jakie właśnie się odbywają ( to pomysł który był dyskutowany jednak nie zyskał szerokiego poparcia uczestników którzy nie czuli się grupą inicjatywną. Samo pojęcie tej grupy nie zostało dookreślone).
Kandydatem do Rady Społecznej Seniorów może być, według uczestników, każdy kto czuje się seniorem i ma więcej niż 50 lat. Choć niektórzy byli za wiekiem 60+ dla kandydatów.
Organizacja wyborów, jakie miałyby ostatecznie decydować o składzie Rady to zadanie dla Urzędu Miasta. Zdaniem uczestników to właśnie UM powinien stworzyć regulamin wyborów, a także zająć się rozmieszczeniem urn wyborczych w kilku, strategicznych punktach miasta.
Pojawił się również pomysł, że to Grupa Inicjatywna Seniorów 10-15 osób (nie określono w jaki sposób zostałaby utworzona ) ze zgłoszeń NGO i organizacji pro seniorskich będzie dokonywała wyboru członków Rady na podstawie rekomendacji dostarczonych przez kandydatów. Grupa Inicjatywna miałaby też opracować przejrzysty regulamin wyborów.
IV. KOMUNIKACJA I WSPÓŁPRACA
Uczestnicy bardzo szczegółowo określili zakres współpracy Rady wymieniając listę podmiotów z którymi będzie się komunikowała i, w jakimś zakresie, współpracowała. Są to:
• Prezydent m.st Warszawy ( tu tez naczelnicy wydziałów, burmistrzowie dzielnic, dyrektorzy biur UM)
• Przewodniczący Rady warszawy
• Warszawska Rada Pożytku Publicznego
• Forum Dialogu Społecznego
• Ministerstwo Pracy i polityki Społecznej ( szczególnie Departament Senioralny o Dep. Pożytku Publicznego)
• Wojewoda Mazowiecki
• Marszałek Sejmiku Mazowieckiego
• Rzecznik Praw Obywatelskich
• Parlamentarny zespół ds. seniorów SENIOR
• Przewodniczący KRRiT
• Rada Etyki Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich
• Ministerstwo Zdrowia
• Uczelnie o profilu społecznym i medycznym ( tematyka gerontologii)
• Wolontariusze
• Organizacje pozarządowe ( tu np. Instytut Spraw Społecznych)
• Komisje Dialogu Społecznego miejskie i dzielnicowe
Procedury i narzędzia komunikacyjne wymienione przez uczestników spotkania mające zapewnić Radzie Społecznej Seniorów sprawne działanie, efektywność i dostępność to w pierwszej kolejności:
• Dyżury członków Rady w punktach informacyjno – konsultacyjnych ( biurach)
• Strona internetowa Rady
• Biuletyny i komunikaty Rady publikowane ( media tradycyjne i Internet)
• Skrzynki kontaktowe zamontowane na stałe w licznych miejscach gdzie często przebywają seniorzy (na przykład: na poczcie, przy przychodniach itp. w każdym DPS) w każdej dzielnicy
• Wydawnictwa akcydensowe
• Plakaty informacyjne lub edukacyjne, ulotki itp.
• Badania naukowe i raporty
• Roczne sprawozdanie Rady składane publicznie na ręce Prezydenta miasta o Rady Pożytku Publicznego
• Organizowanie spotkań sympatyków Rady
Trudno było odpowiedzieć na pytanie co zapewni partycypacyjność rady i jej reprezentatywność. Tu uczestnicy proponowali skupić się na cechach członków rady na ich kompetencjach, wrażliwości społecznej, umiejętności tworzenia pozytywnych relacji w samej radzie, ale i poza nią. Zwrócono uwagę na potrzebę przejrzystości ( transparentności) samej instytucji ( a co za tym idzie poszczególnych członków).
Jako ważną i pilną kwestię (podkreślaną na spotkaniu kilkukrotnie) uznano, ustalenie relacji Rady i KDS-ów. Uczestnicy uważali że członkowi Rady powinni uczestniczyć w spotkaniach KDS.
V. ORGANIZACJA PRACY RADY SPOŁECZNEJ SENIORÓW W WARSZAWIE
Rada według uczestników warsztatu powinna mieć charakter społeczny, raz w roku przedstawiać publicznie sprawozdania ze swojej działalności.
W przypadku rozpatrywania przez Radę tematów wymagających specjalistycznych opinii uczestnicy przewidują możliwość powoływania zespołów oraz ekspertów i doradców. Nie rozstrzygnięto ostatecznie czy osoby te pobierałyby honorarium, czy też udzielały rad i ekspertyz nieodpłatnie.
Częstotliwość spotkań Rady, to, według uczestników warsztatów raz w miesiącu lub raz na kwartał. Natomiast zespoły robocze w ramach Rady spotykałyby się częściej.
Biuro jakiego na potrzeby funkcjonowania Rady oczekiwaliby zapytani uczestnicy to dwa pomieszczenia obsługiwane przez dwie osoby. Rada powinna mieć również stały, niezależny od grantów budżet (rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych rocznie) .
Powinien istnieć regulamin pracy Rady oraz terminy jej spotkań i zakres obowiązków, tak aby kandydaci byli świadomi swoich przyszłych obowiązków.
DODATKOWE UWAGI I WNIOSKI UCZESTNIKÓW SPOTKANIA
Jeden głos niezadowolenia z sali dotyczył pierwszej części spotkania , zdaniem uczestniczki niepotrzebny była część wstępna spotkania. Zabrała ona czas, który mógłby być w większej ilości przeznaczony na podsumowanie i dyskusję. Kolejna uwaga dotyczyła części wstępnej spotkania. Stwierdzono, że zabrakło przedstawienia się wszystkich uczestników.
Padła również sugestia by w przyszłości do konsultacji włączać inne, sąsiednie państwa, tak aby można było skorzystać z ich doświadczeń (w przypadku kwestii Rady Seniorów można byłoby zaprosić przedstawicieli tych państw, gdzie takie rady już funkcjonują).
