Polityka senioralna trafia na Wiejską – tekst posła Michała Szczerby

Sejm RP w dniu 9 maja 2014 roku powołał nową stałą komisję sejmową – Komisję Polityki Senioralnej. Inicjatywa Pani Marszałek Ewy Kopacz, wspierana przeze mnie i Parlamentarny Zespół ds. UTW, będąca postulatem środowiska Uniwersytetów Trzeciego Wieku, ale też i innych organizacji seniorskich – stała się faktem.

Komisja Polityki Senioralnej to rewolucja nie tylko w wymiarze krajowym – nie ma takiego ciała dedykowanego wyłącznie osobom starszym i polityce wobec nich w żadnym parlamencie krajowym w Unii Europejskiej. Powołanie tej komisji to świadectwo zaangażowania i odpowiedzialności Sejmu RP za współuczestniczenie w ważnym procesie budowania polityki senioralnej, której ukoronowaniem będzie coroczna debata plenarna poświęcona sytuacji osób starszych w naszym kraju.

Polityka wobec osób starszych powinna ułatwiać eksponowanie i wykorzystanie kapitału społecznego, jaki stanowią seniorzy po 25 latach od rozpoczęcia trudnego procesu transformacji.

Do starości musi przygotować się każdy z nas – żyjąc odpowiedzialnie, aktywnie i zdrowo, inwestując w siebie, umiejętnie zarządzając czasem, budując swoją pozycję zawodową i bezpieczeństwo finansowe. Do starości – do starzenia się społeczeństwa musi przygotować się polskie państwo, nasze miasta, rząd i władze samorządowe.

Jeśli powstająca na naszych oczach i przy naszym coraz większym udziale polityka celowych działań na rzecz tworzenia warunków dla godnego i zdrowego starzenia się ma być polityką na serio, nie może być polityką ostrożności, a musi być polityką odwagi. Chodzi bowiem o świadomie zaplanowany i konsekwentnie realizowany ciąg działań zmierzający do osiągnięcia postawionych celów.

Warto pamiętać o zaleceniach działań na rzecz osób starszych, przyjętych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1991 roku, przyporządkowanych pięciu podstawowym zasadom: niezależności, uczestnictwa, opieki, samorealizacji oraz godności osób starszych. Osiągniecie tych celów wymaga długookresowych działań, a ich efekty mogą być zauważalne dopiero po upływie wielu lat. Ale trzeba wspomnieć, że adresatami polityki wobec starości są nie tylko ludzie starsi, ale i młodsze pokolenia, przygotowywane do spotkania ze starością i do życia w społeczeństwie otwartym dla wszystkich grup wiekowych, respektujących specyfikę wszystkich faz życia.

Pod koniec roku, przy pełnym wsparciu premiera Donalda Tuska, minister Władysław Kosiniak-Kamysz doprowadził do przyjęcia przez Radę Ministrów trzech kluczowych dokumentów:

• Założeń Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014-2020
• Rządowego Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020”

oraz

• Programu „Solidarność Pokoleń” – dotyczącego działań dla zwiększenia aktywności zawodowej osób w wieku 50+.

Ważna rola w zakresie tych prac przypada Radzie ds. Polityki Senioralnej, na czele z prof. Bolesławem Samolińskim.

Ten pakiet strategicznych dokumentów jest ważny, bo przebiegający szybko proces demograficznego starzenia się społeczeństwa powoduje wiele wyzwań, którymi sprostać musi państwo i administracja samorządowa. Wyzwania te dotyczą przede wszystkim polityki społecznej i ochrony zdrowia, ale odnoszą się również do wielu innych kompetencji państwa.

O skuteczności działań realizowanych wobec starszego pokolenia zdecydują elementy, które należy uznać za najważniejsze. Są to:

• prawidłowa i systematycznie aktualizowana diagnoza sytuacji i potrzeb starszego pokolenia (nie tylko stan obecny, ale i prognozowanie potrzeb osób starszych w kilku lub kilkunastoletniej perspektywie).
• monitorowanie działań podejmowanych przez rozmaite podmioty na szczeblu krajowym i lokalnym;
• racjonalna gospodarka publicznymi środkami, przeznaczonymi na realizację tych działań.

Prognozy demograficzne są nieubłagane. Do 2035 roku udział osób w wieku 65 i więcej w polskim społeczeństwie zbliży się do 25%. Warto przytoczyć prognozy Eurostatu, które pokazują, że w roku 2060 mediana wieku w Polsce nieco przekroczy 54 lata. Oznacza to, że połowa Polaków będzie liczyć 54 lata lub mniej, a jednocześnie druga połowa osiągnie lub przekroczy ten wiek.

Ta ilościowa zmiana wywołuje coraz szerzej i dokładniej opisywane przez badaczy zmiany jakościowe w niemal wszystkich sferach życia społecznego i gospodarczego. Skuteczna polityka senioralna musi być równocześnie budowana odgórnie i oddolnie, na poziomie lokalnym, przy uwzględnieniu lokalnych kontekstów i potrzeb.

Zadaniem państwa jest przede wszystkim stworzenie odpowiednich ram prawnych i instytucjonalnych dla realizacji polityki wobec osób starszych i realnych oraz efektywnych zasad jej finansowania. Najwłaściwszym poziomem jej realizacji jest poziom lokalny.

Od grudnia rady gmin mogą powoływać gminne rady seniorów mające charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. W życie weszła bowiem zaproponowana przez Klub PO nowelizacja Ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym. W oparciu o nowe przepisy dynamicznie powstają rady seniorów w całym kraju, m.in. w Częstochowie, Tychach, Dąbrowie Górniczej. Niedługo pojawią się w Świnoujściu, a także Warszawie i jej 18 dzielnicach. Wierzę, że rola Uniwersytetów Trzeciego Wieku w procesie powstawania gminnych rad seniorów będzie kluczowa. Gminne rady seniorów to dopiero początek, bo powiatowe i wojewódzkie rady seniorów, umocowane w ustawach o samorządzie powiatowym i samorządzie wojewódzkim to nasze kolejne, legislacyjne wyzwanie.

Dysponujemy dobrym przykładem Obywatelskiego Parlamentu Seniorów w Irlandii, który od 1994 roku jest największą organizacją przedstawicielską ludzi starszych w tym kraju
i umożliwienia ponad 400 organizacjom seniorskim udział we współtworzeniu rozwiązań systemowych. Wzorując się na dobrych rozwiązaniach, w styczniu 2015 roku zostanie zainicjowany pierwszy w historii Polski Parlament Seniorów.

Życzę sobie, aby sejmowa Komisja Polityki Senioralnej była jednym z filarów kształtowania polityki państwa wobec osób starszych. Chciałbym, aby nasze wspólne działania miały charakter spójny, skoordynowany oraz ukierunkowany na realizację założonych priorytetów.

Michał Szczerba
Przewodniczący Sejmowej Komisji Polityki Senioralnej
Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Uniwersytetów Trzeciego Wieku